Καρκίνος παγκρέατος

Ο καρκίνος παγκρέατος αποτελεί μία από τις πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμες μορφές κακοήθειας του πεπτικού συστήματος. Το πάγκρεας είναι ένα ζωτικό όργανο που συμμετέχει τόσο στην πέψη όσο και στη ρύθμιση του σακχάρου στο αίμα. Η νόσος συχνά διαγιγνώσκεται σε προχωρημένα στάδια, καθώς τα πρώιμα συμπτώματα είναι ασαφή ή απουσιάζουν. Παρά τις δυσκολίες στη διάγνωση και τη θεραπεία, οι σύγχρονες ιατρικές προσεγγίσεις, όπως η λαπαροσκοπική και ρομποτική χειρουργική, έχουν βελτιώσει σημαντικά την πρόγνωση και την ποιότητα ζωής των ασθενών.

Τι είναι ο καρκίνος του παγκρέατος;

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι ένας κακοήθης όγκος που αναπτύσσεται στους ιστούς του παγκρέατος, ενός αδένα που βρίσκεται πίσω από το στομάχι και κοντά στο λεπτό έντερο. Το πιο συχνό είδος είναι το αδενοκαρκίνωμα, που προέρχεται από τα κύτταρα των εκφορητικών πόρων του παγκρέατος και αντιπροσωπεύει περίπου το 90% των περιπτώσεων.

Σπανιότερα εμφανίζονται νευροενδοκρινικοί όγκοι, που έχουν διαφορετική βιολογική συμπεριφορά και καλύτερη πρόγνωση. Η νόσος θεωρείται επιθετική, καθώς έχει την τάση να επεκτείνεται γρήγορα στους γειτονικούς ιστούς και να δίνει μεταστάσεις στο ήπαρ, στους πνεύμονες και στο περιτόναιο.

Παράγοντες κινδύνου

Η ακριβής αιτία του καρκίνου του παγκρέατος δεν είναι πλήρως κατανοητή, ωστόσο υπάρχουν παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισής του:

• Κάπνισμα: Αποτελεί τον σημαντικότερο τροποποιήσιμο παράγοντα, αυξάνοντας τον κίνδυνο έως και τρεις φορές.
• Χρόνια παγκρεατίτιδα: Η μακροχρόνια φλεγμονή του παγκρέατος ευνοεί τη μετάλλαξη των κυττάρων.
• Σακχαρώδης διαβήτης: Ιδιαίτερα όταν εμφανίζεται σε μεγάλη ηλικία χωρίς προηγούμενο ιστορικό.
• Παχυσαρκία και διατροφή πλούσια σε λίπη και επεξεργασμένα τρόφιμα.
• Κληρονομικότητα: Ορισμένες γονιδιακές μεταλλάξεις (BRCA2, PALB2, CDKN2A) αυξάνουν τον κίνδυνο.
• Ηλικία: Οι περισσότεροι ασθενείς είναι άνω των 60 ετών.

Η γνώση και παρακολούθηση αυτών των παραγόντων συμβάλλει στην πρόληψη και στην πρώιμη διάγνωση της νόσου.

Καρκίνος παγκρέατος: Συμπτώματα και κλινική εικόνα

Ο καρκίνος του παγκρέατος συχνά εξελίσσεται σιωπηλά στα αρχικά στάδια. Τα πρώτα σημεία μπορεί να είναι ασαφή και να αποδοθούν σε άλλες, πιο κοινές παθήσεις. Όταν η νόσος προχωρήσει, τα συμπτώματα γίνονται πιο χαρακτηριστικά:

• Ίκτερος (κιτρίνισμα δέρματος και ματιών) λόγω απόφραξης του χοληδόχου πόρου.
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους και μειωμένη όρεξη.
• Επιγαστρικός ή ραχιαίος πόνος, που συχνά επιδεινώνεται μετά τα γεύματα.
• Ναυτία, εμετός και πεπτικές διαταραχές.
• Αίσθημα κόπωσης και γενική κακουχία.
• Νεοεμφανιζόμενος διαβήτης σε άτομα χωρίς ιστορικό.

Καρκίνος παγκρέατος: Διάγνωση

Η διάγνωση του καρκίνου του παγκρέατος βασίζεται στον συνδυασμό κλινικής εξέτασης, απεικονιστικών τεχνικών και εργαστηριακών ελέγχων. Οι συνηθέστερες διαγνωστικές μέθοδοι περιλαμβάνουν:

• Υπερηχογράφημα άνω κοιλίας, ως αρχική εξέταση.
• Αξονική ή μαγνητική τομογραφία, για την απεικόνιση της μάζας και της επέκτασης της νόσου.
• Ενδοσκοπικός υπέρηχος (EUS), που επιτρέπει βιοψία με λεπτή βελόνα.
• ERCP (ενδοσκοπική ανάστροφη χολαγγειοπαγκρεατογραφία), για διερεύνηση και αποσυμφόρηση του χοληδόχου πόρου.
• Αιματολογικοί δείκτες όπως το CA 19-9, που μπορεί να είναι αυξημένος αλλά δεν είναι ειδικός.
• Γενετικός έλεγχος σε άτομα με οικογενειακό ιστορικό.

Ο συνδυασμός αυτών των εξετάσεων επιτρέπει την ακριβή σταδιοποίηση της νόσου, καθορίζοντας τη θεραπευτική στρατηγική.

Σταδιοποίηση και πρόγνωση

Η σταδιοποίηση γίνεται με βάση το μέγεθος του όγκου, την εμπλοκή λεμφαδένων και την ύπαρξη μεταστάσεων (σύστημα TNM). Διακρίνονται τρία κύρια στάδια:

1. Εγχειρήσιμος καρκίνος, όπου ο όγκος μπορεί να αφαιρεθεί πλήρως.
2. Οριακά εγχειρήσιμος ή τοπικά προχωρημένος, όπου απαιτείται συνδυασμένη θεραπεία.
3. Μεταστατικός, όπου η νόσος έχει εξαπλωθεί και η θεραπεία είναι παρηγορική.

Η πρόγνωση εξαρτάται από το στάδιο κατά τη διάγνωση. Παρότι τα ποσοστά επιβίωσης παραμένουν χαμηλά, η έγκαιρη χειρουργική παρέμβαση και οι νέες στοχευμένες θεραπείες μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την έκβαση.

Θεραπευτικές επιλογές

Η αντιμετώπιση του καρκίνου του παγκρέατος απαιτεί εξατομικευμένη προσέγγιση, η οποία καθορίζεται από το στάδιο της νόσου, τη γενική κατάσταση του ασθενούς και τη θέση του όγκου. Συνήθως, περιλαμβάνει συνδυασμό χειρουργικής, χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας, με στόχο την αφαίρεση ή τη συρρίκνωση του όγκου και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής.

Καρκίνος παγκρέατος: Χειρουργική θεραπεία

Η χειρουργική επέμβαση είναι η μόνη θεραπευτική επιλογή με πιθανότητα πλήρους ίασης, εφόσον ο όγκος είναι εγχειρήσιμος. Η αφαίρεση του όγκου μπορεί να γίνει με διάφορες τεχνικές:

• Επέμβαση Whipple (παγκρεατοδωδεκαδακτυλεκτομή) για όγκους στην κεφαλή του παγκρέατος.
• Περιφερική παγκρεατεκτομή για όγκους στο σώμα ή την ουρά.
• Ολική παγκρεατεκτομή σε εκτεταμένες περιπτώσεις.

Τα τελευταία χρόνια, η λαπαροσκοπική και ρομποτική χειρουργική έχουν αλλάξει ριζικά την προσέγγιση αυτών των επεμβάσεων. Μέσω μικρών τομών και προηγμένων εργαλείων, ο χειρουργός έχει τρισδιάστατη απεικόνιση, μεγαλύτερη ακρίβεια κινήσεων και βελτιωμένο έλεγχο των αγγείων και ιστών. Η ρομποτικά υποβοηθούμενη τεχνική προσφέρει:

• Μειωμένο μετεγχειρητικό πόνο και μικρότερη ανάγκη για αναλγητικά.
• Ταχύτερη ανάρρωση και συντομότερη παραμονή στο νοσοκομείο.
• Μικρότερο κίνδυνο επιπλοκών, όπως αιμορραγία ή λοίμωξη.
• Ακριβέστερη εκτομή του όγκου, με καλύτερα ογκολογικά όρια.
• Καλύτερη διατήρηση της ποιότητας ζωής, ιδίως σε ασθενείς προχωρημένης ηλικίας.

Η λαπαροσκοπική και ρομποτική παγκρεατεκτομή εφαρμόζεται πλέον με εξαιρετικά αποτελέσματα σε εξειδικευμένα κέντρα, προσφέροντας ασφάλεια και ογκολογική αποτελεσματικότητα ισότιμη με την κλασική ανοικτή χειρουργική.

Συμπληρωματικές θεραπείες

Η χημειοθεραπεία εφαρμόζεται πριν ή μετά τη χειρουργική επέμβαση, για να μειωθεί το μέγεθος του όγκου και να περιοριστεί ο κίνδυνος υποτροπής. Σχήματα όπως το FOLFIRINOX ή η γεμσιταβίνη με nab-paclitaxel αποτελούν τις πιο σύγχρονες επιλογές. Σε προχωρημένα στάδια, μπορεί να συνδυαστεί με ακτινοθεραπεία ή στοχευμένες θεραπείες. Νεότερα δεδομένα υποδεικνύουν τη σημασία της ανοσοθεραπείας και του γενετικού προφίλ του όγκου, ανοίγοντας νέους δρόμους για πιο αποτελεσματικές και εξατομικευμένες αγωγές.

Διατροφή και υποστηρικτική φροντίδα

Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη των ασθενών με καρκίνο παγκρέατος. Επειδή το πάγκρεας συμβάλλει στην πέψη, η λειτουργία του συχνά επηρεάζεται, προκαλώντας δυσαπορρόφηση και απώλεια βάρους. Συνιστάται:

• Μικρά και συχνά γεύματα με χαμηλά λιπαρά.
• Επαρκής πρόσληψη πρωτεΐνης για διατήρηση μυϊκής μάζας.
• Συμπληρώματα ενζύμων για βελτίωση της πέψης.
• Αποφυγή αλκοόλ και καπνίσματος.

Παράλληλα, η ψυχολογική υποστήριξη, η αναλγητική αγωγή και η παρηγορική φροντίδα συμβάλλουν ουσιαστικά στη βελτίωση της ποιότητας ζωής. Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι διεπιστημονική, με τη συνεργασία ογκολόγου, χειρουργού, διατροφολόγου και ψυχολόγου.

Καρκίνος παγκρέατος: Πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση

Η πρωτογενής πρόληψη επικεντρώνεται στη διακοπή του καπνίσματος, στη διατήρηση υγιούς σωματικού βάρους, στην ισορροπημένη διατροφή και στη μέτρια κατανάλωση αλκοόλ.

Για άτομα υψηλού κινδύνου, όπως όσοι έχουν ισχυρό οικογενειακό ιστορικό ή γνωστές γονιδιακές μεταλλάξεις, προτείνεται προληπτικός έλεγχος με ενδοσκοπικό υπέρηχο ή μαγνητική παγκρεατογραφία (MRCP).

Η ευαισθητοποίηση του κοινού και των επαγγελματιών υγείας γύρω από τα ύποπτα συμπτώματα και τους παράγοντες κινδύνου μπορεί να οδηγήσει σε πιο έγκαιρη διάγνωση, κάτι που παραμένει το σημαντικότερο βήμα για τη βελτίωση της πρόγνωσης.

Ο καρκίνος του παγκρέατος είναι μια σύνθετη και απαιτητική νόσος, που χρειάζεται εξειδικευμένη ιατρική αντιμετώπιση και πολυεπιστημονική συνεργασία. Αν και παραμένει δύσκολα ιάσιμος σε προχωρημένα στάδια, η πρόοδος της χειρουργικής τεχνολογίας, της φαρμακολογίας και της απεικόνισης έχει δώσει νέα ελπίδα στους ασθενείς. Η ενημέρωση, η πρόληψη και η έγκαιρη προσέλευση στον ιατρό σε περίπτωση ύποπτων συμπτωμάτων αποτελούν καθοριστικούς παράγοντες για την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτής της σοβαρής νόσου.

Ο Γενικός Χειρουργός Δρ. Ευστράτιος Ι. Ζούρος διαθέτει πολυετή εμπειρία στη χειρουργική του καρκίνου του παγκρέατος. Έχει ολοκληρώσει εντατική μετεκπαίδευση στην Ελάχιστα Επεμβατική Χειρουργική και την Τηλεχειρουργική, και είναι Διευθυντής της Ζ’ Χειρουργικής Κλινικής του Ομίλου ΙΑΣΩ – ΙΑΣΩ ΓΕΝΙΚΗ ΚΛΙΝΙΚΗ. Είναι εκπαιδευμένος στη Ρομποτική Χειρουργική κι αναγνωρισμένος ως FELLOW OF INTERNATIONAL COLLEGE OF ROBOTIC SURGEONS (FICRS). Εάν θέλετε να μάθετε περισσότερα για τον καρκίνο παγκρέατος, ή για οποιαδήποτε άλλη ανάγκη σας, μπορείτε πάντα να επικοινωνήσετε μαζί του.